25 maja w Gdańsku odbyło się trzecie, łączone spotkanie konsultacyjne projektów II aktualizacji planów gospodarowania wodami (IIaPGW) dla obszarów dorzeczy Wisły, Świeżej i Banówki oraz aktualizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym (aPZRP) dla regionu wodnego Dolnej Wisły. Omawiano około 4,2 tys. działań naprawczych dla poprawy stanu wód oraz pakiet 160 działań przeciwpowodziowych dla tych obszarów.
Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, plany zarządzania ryzykiem powodziowym i plan przeciwdziałania skutkom suszy to kluczowe dokumenty systematyzujące gospodarkę wodną w Polsce. Są realizowane w 6-letnich cyklach planistycznych, a trwające konsultacje społeczne IIaPGW i aPZRP dają możliwość odniesienia się społeczeństwa do założeń, które znalazły się w projektach tych dokumentów.
– Region wodny Dolnej Wisły, Świeżej i Banówki to obszary, gdzie ochrona mieszkańców, gwarantująca ich bezpieczeństwo powodziowe oraz dostęp do dobrej jakości i ilości wód jest konieczna. Zapewnienie ochrony w czasie przechodzenia fal wezbraniowych na rzekach uchodzących do Bałtyku w regionie wodnym Dolnej Wisły i w czasie wezbrań wywołanych cofką od morza to nasz priorytet. Gospodarowanie wodami uwzględniające ochronę zasobów wodnych i działania naprawcze pozwolą ograniczyć wpływ działalności człowieka na wody powierzchniowe i podziemne w tych regionach, umożliwiając sukcesywną poprawę ich stanu – powiedział Marek Gróbarczyk, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury, odpowiedzialny za sprawy związane z gospodarką wodną oraz realizację inwestycji w sektorze gospodarki morskiej i wodnej.
– Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie jest odpowiedzialne za opracowanie projektów najważniejszych dokumentów planistycznych dotyczących gospodarowania wodami oraz zapobiegania skutkom powodzi i suszy. Region wodny Dolnej Wisły oraz obszary dorzeczy Świeżej i Banówki to szczególny teren, bo znajdują się tutaj wszystkie rodzaje jednolitych wód powierzchniowych: rzeczne, jeziorne, zbiornikowe, przybrzeżne i przejściowe. Ta różnorodność wpływa również na liczbę działań i inwestycji planowanych w tym regionie – zaznaczył Przemysław Daca, prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.
– Konsultujemy właśnie plany dotyczące obszaru dorzecza Wisły, w obrębie którego znajduje się obszar szczególny – Żuławy Wiślane. Jest to rozległa depresja o największym zagrożeniu powodziowym w Polsce. Na tym obszarze występują problemy niespotykane w innych częściach kraju. Aktualizacja planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły w regionie Dolnej Wisły wskazuje konieczność realizacji 4,2 tys. działań, które mają za zadanie poprawić stan wód w administrowanym przez nas regionie. Oprócz dorzecza Wisły RZGW Gdańsk znajduje się również w obszarze dorzecza Banówki i Świeżej – leżących w północno-wschodniej części kraju. Powierzchnia tych dorzeczy stanowi poniżej 1% powierzchni kraju. Głównymi działaniami wskazanymi w zestawie działań są działania wynikające z dokumentów dla obszarów chronionych (np. Natura 2000) oraz działania kontrolne i edukacyjne dotyczące właściwego gospodarowania nawozami – dodał Andrzej Winiarski, p.o. dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Stan wód obszaru dorzecza Wisły, regionu wodnego Dolnej Wisły oraz obszarów dorzeczy Świeżej i Banówki – problemy i wyzwania
Kluczowe problemy w tych obszarach dorzeczy z punktu widzenia gospodarowania wodami to jakość wód podziemnych, gospodarka wodno-ściekowa, w tym zrzuty ścieków przemysłowych i zanieczyszczenia
z powietrza atmosferycznego przedostające się do wód powierzchniowych z opadami deszczu i śniegu, określane jako depozycja atmosferyczna. Problem ten dotyczy regionu wodnego Dolnej Wisły i Świeżej.
Region wodny Dolnej Wisły stanowi miejsce występowania kluczowych gatunków ryb i minogów dwuśrodowiskowych notowanych w Polsce, dlatego podejmowanie działań mających na celu zapewnienie drożności korytarzy migracyjnych dla poprawy stanu ekologicznego wód jest jednym z kluczowych zagadnień IIaPGW. Problem jakości wód podziemnych w regionie wodnym Dolnej Wisły występuje głownie w rejonie Żuław Wiślanych. Jest to spowodowane przede wszystkim budową geologiczną tego terenu i występowaniem serii osadów deltowych, w obrębie których zlokalizowane są ogniska zanieczyszczeń oraz wody zdegradowane zanieczyszczeniami historycznymi. Na podstawie wyników monitoringu wód stwierdzono w kilku punktach zanieczyszczenia substancjami organicznymi. Wyniki te wskazują na przekroczenie wartości progowej dobrego stanu chemicznego wód podziemnych, z ich czasowym pogarszaniem w miejscowościach nadmorskich w okresie wakacyjnym, kiedy obserwuje się znaczący wzrost poborów wody w związku z aktywnością turystyczną w regionie.
Kluczowy wpływ na stan wszystkich wód powierzchniowych ma również działalność człowieka związana z rozwojem obszarów zurbanizowanych i intensyfikacją rolnictwa w regionie.
Działania na rzecz poprawy stanu wód i osiągnięcia celów środowiskowych
Dla złagodzenia skutków wpływu działalności człowieka na środowisko wodne w ramach IIaPGW opracowano zestawy działań naprawczych dla regionu wodnego Dolnej Wisły, Banówki i Świeżej. Łącznie zaplanowano około 4,2 tys. działań naprawczych na kwotę ponad 2,2 mld zł. Największa liczba działań dotyczy jednolitych częsci wód powierzchniowych rzecznych (68% wszystkich zaplanowanych działań), drugą kategorią pod względem liczby działań są jednolite części wód powierzchniowych jeziorne (28%). Zestawy działań naprawczych zaproponowano dla 556 jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych. Większość, bo aż 4 127 działań jest planowanych w regionie wodnym Dolnej Wisły. Są one przypisane do 551 jednolitych części wód, co stanowi 81% wszystkich jednolitych części wód tego regionu. Jeśli chodzi o obszar dorzecza Banówki dla jednej jednolitej części wody powierzchniowej rzecznej zaplanowano dwa działania naprawcze związane z poprawą warunków dla obszarów chronionych. W przypadku regionu wodnego Świeżej zaplanowano 20 działań naprawczych dla 3 części wód powierzchniowych rzecznych oraz jednej jeziornej. W przypadku jednolitych części wód podziemnych nie zidentyfikowano konieczności budowania zestawów działań, tym samym realizowane będą działania z katalogu działań krajowych.
Działania naprawcze dla wód rzecznych i zbiornikowych dotyczą w dużej mierze obszarów chronionych, drugą grupę stanowią działania związane z gospodarką ściekową. Natomiast jeśli chodzi wody jeziorne to najliczniejsze grupy działań dotyczą konieczności weryfikacji programu ochrony środowiska pod kątem poprawy efektywności ograniczania dopływu zanieczyszczeń. Jednolite części wód przybrzeżnych i przejściowych (występujące, spośród omawianych, wyłącznie w regionie wodnym Dolnej Wisły) wymagają podjęcia działań w przeważającej większości dotyczących przeciwdziałania presjom fizykochemicznym – zanieczyszczenia ze źródeł punktowych, depozycja atmosferyczna (ok. 45% działań dla tej kategorii wód w regionie wodnym Dolnej Wisły).
160 działań przeciwpowodziowych w aPZRP
Region wodny Dolnej Wisły administrowany przez RZGW w Gdańsku jest obszarem wyjątkowym. Kumuluje się tu znaczna część problemów, jakie generuje Wisła na całej swej długości. Poziom zagrożenia powodziowego w tym regionie potęguje deltowy charakter ujścia rzeki do Bałtyku, depresja obszaru Żuław Wiślanych oraz cała gama oddziaływań hydrologicznych od strony morza. Dlatego lista działań przeciwpowodziowych w aPZRP jest w przypadku tego regionu obszerna. Ogółem w regionie zaplanowano 160 działań przeciwpowodziowych, przy czym 106 z nich to kontynuacje wieloletnich projektów. Najważniejszym z działań jest budowa wielofunkcyjnego stopnia wodnego Siarzewo. Kolejne inwestycje o najwyższym priorytecie to przebudowa stopnia wodnego Przegalina na rzece Martwa Wisła oraz ochrona przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki poprzez przebudowę ostróg. Również niecierpiąca zwłoki jest przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Raduni, Kłodawy, Bielawy, m.in. w Gdańsku i Pruszczu Gdańskim oraz odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego i budowa nowego odcinka obwałowań rzeki Redy w gm. Puck. Podobnie istotna jest odbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy na terenie Gdańska oraz remont lewego i prawego odcinka wałów rzeki Fiszewki w gm. Elbląg i Gronowo Elbląskie. Równie ważna jest planowana budowa wału Wisły dla ochrony osiedla Zawiśle we Włocławku; przystosowanie koryta rzeki Drwęcy do przeprowadzenia wód powodziowych; odbudowa koryta rzeki Liwa oraz lewego wału przeciwpowodziowego na tej rzece w gm. Ryjewo i Kwidzyn. Kolejnymi działaniami są budowa zrzutu z Kanału Raduni do rzeki Motławy na wysokości ul. Serbskiej w Gdańsku oraz budowa zbiorników Jaśkowy Młyn i Dolny Młyn na potoku Strzyża. W planach aPZRP zaplanowane jest też opracowanie koncepcji retencji wód powodziowych powyżej miasta Słupsk a następnie wdrożenie wynikających z niej rozwiązań.
Ze względu na wagę zagadnień związanych z zagrożeniem powodziowym od strony morza oraz potrzebę ich szczegółowej analizy konsultacje społeczne aPZRP 6 września zostaną zorganizowane w Gdańsku ponownie.
Spotkania konsultacyjne w całej Polsce
W całym kraju trwają spotkania konsultacyjne drugiej aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (IIaPGW) oraz aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym (aPZRP), ogłoszone przez Ministra Infrastruktury, prowadzone przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Debata w Gdańsku to trzecie wspólne spotkanie konsultacyjne obu projektów.
Konsultacje społeczne IIaPGW na obszarach dorzeczy rozpoczęły się 14 kwietnia 2021 r. i potrwają do 14 października 2021 r. Spotkania konsultacyjne odbywają się w 15 miastach w całym kraju. Ich istotą jest przełożenie ogólnych założeń metodycznych oraz wniosków z przeprowadzonych prac na propozycje działań służących osiągnięciu lub utrzymaniu dobrego stanu wód w naszym kraju. Natomiast od 22 grudnia 2020 r. trwają konsultacje społeczne aPZRP. Spotkanie w Gdańsku było 26. debatą poświęconą tym planom.
Ze względu na duże zainteresowanie i konieczność szczegółowego omówienia dokumentów od strony morza, Minister Infrastruktury przedłużył konsultacje aPZRP do 22 września 2021 r. Zasadniczą część omawianych w trakcie debat planów, stanowi lista działań dla poszczególnych obszarów dorzeczy i regionów wodnych. To łącznie ponad 1100 pozycji dla obszarów dorzeczy Wisły, Odry, Łaby, Dunaju, Niemna i Pregoły. Projekty IIaPGW oraz aPZRP, uzupełnione o wnioski i uwagi zgłoszone podczas konsultacji, zostaną przyjęte w drodze rozporządzeń ministra właściwego ds. gospodarki wodnej.
Więcej informacji o projektach IIaPGW i aPZRP oraz konsultacjach społecznych tych dokumentów jest dostępnych na stronach: www.apgw.gov.pl i www.stoppowodzi.pl.